نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اعظم مومزایی ¹
• علی طالبی ²
• نعیم امامی ³

¹ دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

² استاد، گروه مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

³ استادیار، مرکز تحقیقات منابع طبیعی، چهارمحال و بختیاری. شهرکرد. ایران

چکیده

سدهای زیرزمینی سازه­هایی هستند که جریان طبیعی آب­های زیرزمینی را مسدود نموده و سبب ایجاد ذخایر آبی در زیرزمین می­شوند. در مناطق خشک که محدودیت منابع آب وجود دارد، می­توان با احداث این سازه­ها منابع آب را مدیریت نمود. هدف از این پژوهش، گزینش مکان مناسب جهت احداث سد زیرزمینی در حوزه­های آبخیز شهرکرد و مرغملک، بر پایه­ی معیارها و ضوابط مکان­یابی می­باشد. در فرآیند مکان­یابی می­بایست معیارهای مختلفی مورد ملاحظه قرار گیرد، بنابراین کاربرد روش­هایی که قادر به تأمین معیارهای مورد نظر باشند، ضروری است. بدین منظور در این پژوهش از قابلیت­های سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شد. برای اولویت­بندی مناطق، معیارها و زیرمعیارهایی چون آب (کمیت، کیفیت)، مخزن (عمق مخزن، شیب مخزن، نفوذپذیری و سطح مخزن)، محور (طول محور، عمق محور و لیتولوژی تکیه­گاه­ها) و عوامل اقتصادی- اجتماعی (فاصله از روستا، فاصله از جاده، تأمین نیاز آبی شرب-کشاورزی-صنعتی، تأثیر بر منابع آبی) استفاده شد. کمیت آب با وزن 83/0، بیشترین وزن را به خود اختصاص داد. در نهایت از 60 مکان مناسب در منطقه­ی مورد مطالعه در مرحله­ی حذفی (منطق بولین)، تنها 15منطقه برای اولویت­بندی معرفی شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که بهترین محورها برای احداث سد زیرزمینی، در بستر آبرفتی رودخانه­هایی با جریان زیرسطحی بالا، حجم مخزن زیاد، همچنین حجم رواناب بالا و شیب پایین و نفوذپذیری بالا بوده است.

کلیدواژه‌ها

• شاخص تناسب
• مقایسه ی زوجی
• مکان یابی
• منطق بولین

موضوعات

• هیدرولوژی

عنوان مقاله [English]

Site Selection of the Underground Dam using the Analytical Hierarchy Process and Geographic Information System (Case Study: Shahrekurd and Marghmalek Watersheds)

نویسندگان [English]

• Azam Mumzai ¹
• Ali Talebi ²
• Naeim Emami ³

¹ M.Sc., Graduate of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources Engineering, Yazd University, Yazd, Iran

² Professor, Department of Watershed Management Engineering, Faculty of Natural Resources, Yazd University, Yazd, Iran

³ Assist. Professor, Research Center of Natural Resources, Chahar Mahal Bakhtiari, Iran

چکیده [English]

Underground dams are structures blocking the natural flow of groundwater and provide groundwater resources. In arid regions with limited water resources, it can be managed by constructing these structures. The purpose of this study was to select suitable site for the construction of underground dams in ShahreKurd and Marghmalek watersheds based on site selection criteria. As several different criteria should be considered, it is essential to use methods that are capable of fulfilling the desired criteria. For this purpose, GIS and Analytical hierarchy process (AHP) were used in this research. To prioritize the areas, different criteria and sub-criteria such as water (quantity, quality), reservoir (reservoir depth, reservoir slope, permeability and reservoir area), axis (axis length, axis depth and lithology of the supports) and socio-economic factors (distance from rural areas, distance from road, drinking, agricultural and industrial water supplies, and impact on water resources) were considered. The water quantity with a weight of 0.83 had the highest rank. Finally, 15 regions were introduced for prioritization out of 60 suitable sites in the study area using Boolean logic. The results showed that the best axes for underground dam construction were located in alluvial beds of low slope, high-flow rivers, with large reservoir volume, high runoff, and high permeability.

کلیدواژه‌ها [English]

• Suitability Index
• Pairwise Comparison
• Site Selection
• Boolean Logic